5 bệnh hay gặp trên cây sầu riêng và cách phòng tránh

Việt Nam là một trong những quốc gia có sản lượng sầu riêng xuất khẩu lớn, tuy nhiên, để đạt được năng suất cao và chất lượng ổn định, người nông dân phải đối mặt với vô số thách thức.

Thách thức lớn nhất chính là quản lý các loại bệnh hay gặp trên cây sầu riêng. Đây là loại cây có giá trị kinh tế cao nhưng lại rất mẫn cảm với nhiều loại nấm và sâu bệnh, đặc biệt là khi thời tiết thay đổi bất thường.

Từ nấm bệnh tấn công bộ rễ, thân cành cho đến các vấn đề sinh lý phức tạp, mỗi loại bệnh đều có khả năng gây suy kiệt và thiệt hại nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời. Bài viết này tổng hợp chi tiết 5 bệnh hay gặp trên cây sầu riêng phổ biến và nguy hiểm nhất, cung cấp cái nhìn sâu sắc về triệu chứng, nguyên nhân và đưa ra quy trình phòng trị tổng hợp (IPM) hiệu quả, bền vững.

I. Bệnh Thối Rễ, Xì Mủ (Phytophthora palmivora) – Kẻ thù số 1

Đây được coi là bệnh hay gặp trên cây sầu riêng nguy hiểm nhất, có khả năng gây chết cây nhanh chóng và lây lan diện rộng, đặc biệt trong mùa mưa và điều kiện đất ẩm ướt, kém thoát nước.

1. Triệu chứng nhận biết

• Trên Rễ: Rễ tơ chuyển màu đen và thối nhũn. Khả năng hút nước và dinh dưỡng giảm mạnh, dẫn đến hiện tượng vàng lá, lá rụng không theo chu kỳ.
• Trên Thân và Cành: Xuất hiện các vết bệnh ban đầu là vùng vỏ sẫm màu, sau đó nứt ra và chảy ra chất dịch màu nâu đỏ (gọi là xì mủ). Vết xì mủ lan rộng có thể bao bọc toàn bộ chu vi thân, làm tắc nghẽn mạch dẫn và gây chết cây.
• Trên Quả: Gây thối đen quả, thường bắt đầu từ cuống hoặc các vết thương trên vỏ.

2. Biện pháp phòng trị

• Phòng ngừa gốc: Cải tạo đất tơi xốp, xây dựng hệ thống thoát nước tốt. Bổ sung chế phẩm sinh học chứa nấm đối kháng Trichoderma định kỳ để ức chế nấm Phytophthora.
• Xử lý bệnh: Cạo sạch vết xì mủ trên thân, sát trùng bằng dung dịch thuốc gốc Đồng ($Cu$) hoặc pha thuốc trừ nấm có hoạt chất Metalaxyl (hoặc Metalaxyl M), Fosetyl Aluminium để quét lên vết bệnh. Đồng thời, tưới thuốc gốc xuống vùng rễ để diệt trừ mầm bệnh.

II. Bệnh Cháy Lá và Thán Thư (Colletotrichum gloeosporioides)

Bệnh Thán Thư là bệnh hay gặp trên cây sầu riêng phổ biến thứ hai, gây hại trên lá, hoa và quả, làm giảm khả năng quang hợp và chất lượng nông sản.

1. Triệu chứng nhận biết

• Trên Lá: Vết bệnh ban đầu là đốm nhỏ, sau đó lan rộng thành mảng cháy lớn. Bệnh thường bắt đầu từ mép lá hoặc chóp lá, lan dần vào trong, tạo thành hình vòng cung màu nâu xám. Lá già dễ bị rụng sớm.
• Trên Hoa: Gây thối đen cuống hoa và rụng hoa hàng loạt (thường đi kèm với nấm Phytophthora).
• Trên Quả: Gây ra các đốm đen lõm vào, làm giảm giá trị thương phẩm.

2. Biện pháp phòng trị

• Vệ sinh vườn: Tỉa bỏ cành lá bệnh, cành lá già không cần thiết để tạo sự thông thoáng, giảm độ ẩm trong vườn.
• Phun thuốc: Sử dụng luân phiên các hoạt chất có khả năng trừ nấm phổ rộng như Mancozeb, Difenoconazole hoặc Azoxystrobin để phun định kỳ vào các giai đoạn ra đọt non, ra hoa và nuôi quả.

III. Bệnh Luộc Lá/Cháy Đọt: Phức hợp sinh lý và nấm

Hiện tượng bệnh hay gặp trên cây sầu riêng này gây ra sự suy kiệt đột ngột ở cơi đọt non, khiến lá non héo và chuyển màu như bị luộc, sau đó khô và rụng.

1. Nguyên nhân phức hợp

• Yếu tố Sinh lý: Sốc nhiệt (nắng gắt) hoặc sốc nước (mưa lớn đột ngột) làm cơi đọt non không kịp thích nghi, bị thoát hơi nước quá mức.
• Yếu tố Bệnh lý: Rễ cây đang bị suy yếu do úng nước hoặc do nấm Phytophthora tấn công. Rễ không thể hút nước và dinh dưỡng kịp thời để đáp ứng nhu cầu của cơi đọt mới.

2. Biện pháp xử lý

• Khắc phục rễ: Tưới các chất kích rễ, giải độc hữu cơ (Humic Acid, Amino Acid) kết hợp với thuốc trị nấm rễ (Metalaxyl) nếu nghi ngờ nấm bệnh.
• Phục hồi tán lá: Phun phân bón lá có hàm lượng Canxi ($Ca$) và Magie ($Mg$) cao để làm cứng vách tế bào lá non, tăng khả năng chống chịu với sốc nhiệt.

IV. Bệnh hay gặp trên cây sầu riêng: Sâu Rầy và Đốm Rong

Ngoài các bệnh do nấm, bà con cũng cần đặc biệt chú ý đến các đối tượng gây hại sau:

1. Rầy Xanh và Rầy Phấn

Rầy xanh là một trong những đối tượng phá hoại cơi đọt non mạnh mẽ nhất. Chúng chích hút nhựa non, làm đọt bị co quắp, biến dạng và khô héo, tạo điều kiện cho nấm Thán thư (Colletotrichum) xâm nhập.

• Phòng trị: Phun thuốc đặc trị rầy khi cơi đọt non mới nhú (từ mũi giáo đến lụa). Luân phiên các hoạt chất như Dinotefuran hoặc Imidacloprid.

2. Bệnh Đốm Rong (Cephaleuros virescens)

Đốm rong là bệnh hay gặp trên cây sầu riêng ở các vườn có độ ẩm cao, kém thông thoáng. Chúng tạo thành các đốm màu xanh rêu hoặc nâu đỏ trên thân, cành và lá. Mặc dù không gây chết cây nhanh, nhưng làm giảm khả năng quang hợp và sức khỏe tổng thể của cây.

• Phòng trị: Cạo sạch đốm rong trên thân cành, sau đó quét thuốc gốc Đồng ($Cu$) hoặc vôi lên. Cắt tỉa cành để cải thiện độ thông thoáng và ánh sáng trong vườn.

V. Cách phòng ngừa bệnh hay gặp trên cây sầu riêng

Để ngăn chặn hiệu quả các loại bệnh hay gặp trên cây sầu riêng, bà con cần áp dụng một chiến lược quản lý tổng hợp, thay vì chỉ phụ thuộc vào thuốc hóa học.

1. Quản lý Đất và Nước

• Thoát nước tuyệt đối: Đây là nguyên tắc sống còn. Đảm bảo vườn sầu riêng không bị ngập úng quá $24$ giờ, đặc biệt trong giai đoạn nuôi trái.
• Cân bằng pH đất: Duy trì pH đất ở mức $5.5 – 6.5$. Sử dụng vôi nông nghiệp hoặc các chế phẩm sinh học để cải tạo đất, tránh tình trạng đất quá chua.
• Tăng cường hữu cơ: Bổ sung phân chuồng hoai mục hoặc phân hữu cơ vi sinh chứa nấm đối kháng Trichoderma để tạo môi trường đất khỏe, ức chế nấm bệnh hại rễ.

2. Quản lý Dinh dưỡng Cân đối

Cây sầu riêng khỏe mạnh tự nhiên có sức đề kháng cao với bệnh hay gặp trên cây sầu riêng và côn trùng.

• Canxi và Boron: Cực kỳ quan trọng để củng cố thành tế bào, giúp cuống hoa và cuống trái cứng cáp, chống chịu nứt thân và xì mủ. Cần bổ sung Canxi Bo định kỳ qua lá và rễ.
• Kali và Silic: Giúp lá dày hơn, tăng khả năng chống chịu với nấm bệnh và sâu rầy.

3. Quy trình Phun phòng Bệnh và Sâu hại định kỳ

• Giai đoạn Đọt non: Phun thuốc trị rầy xanh và phòng nấm Thán thư.
• Giai đoạn Ra hoa: Phun thuốc phòng ngừa nấm Phytophthora và Thán thư trên hoa.
• Giai đoạn Sau thu hoạch: Vệ sinh, tỉa cành và phun thuốc gốc Đồng hoặc vôi toàn thân để diệt trừ mầm bệnh tiềm ẩn trên vườn, chuẩn bị cho mùa vụ tiếp theo.

VI. Kết luận

Quản lý bệnh hay gặp trên cây sầu riêng là một quá trình liên tục và đòi hỏi sự quan sát kỹ lưỡng từ người nông dân. Hiểu rõ triệu chứng của các bệnh Thối rễ, Xì mủ, Cháy lá hay Luộc lá là chìa khóa để đưa ra quyết định xử lý kịp thời.

Chiến lược bền vững nhất là tập trung vào việc củng cố sức khỏe bộ rễ, cải tạo đất, và cân bằng dinh dưỡng, kết hợp với việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý. Khi thực hiện đồng bộ các giải pháp này, bà con sẽ bảo vệ được năng suất và chất lượng trái sầu riêng, đảm bảo vụ mùa bội thu.

 Hotline: 0817.07.08.08

 Website: nongvietorganic.vn